Ευεργέτες

 

Μιχαήλ Τοσίτσας (1787-1856)

Ο Μιχαήλ Τοσίτσας γεννήθηκε στο Μέτσοβο το 1787. Στο Μέτσοβο έμεινε μέχρι το 1797 και μετά εγκαταστάθηκε στην Θεσσαλονίκη όπου ο πατέρας διατηρούσε κατάστημα επεξεργασίας γουναρικών. Το 1806 ανέλαβε την επιχείρηση του πατέρα του μαζί με τον αδερφό του Θεόδωρο και άρχισε να συνεργάζεται με εμπορικούς οίκους στην Μάλτα, στο Λιβόρνο και την Δαμασκό. Ιδρύει μαζί με τους αδερφούς του Θεόδωρο και Κωνσταντίνο εμπορικό οίκο στην Αλεξάνδρεια και το 1820 εγκαθιστάτε μόνιμα εκεί. Ο πασάς της Αιγύπτου Μεχμέτ Αλής εκτιμώντας το επιχειρηματικό του πνεύμα τον προσέλαβε σαν διαχειριστή των απέραντων εκτάσεών του ενώ αργότερα του παραχώρησε μεγάλη έκταση για την καλλιέργεια βαμβακιού. Κατά την διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης παρέμεινε στην υπηρεσία του πασά και εκμεταλλευόμενος την εύνοιά του βοήθησε με κάθε τρόπο τον αγώνα των Ελλήνων. Το 1833 διορίστηκε πρόξενος στην Αλεξάνδρεια και το 1853 γενικός πρόξενος. Το 1843 συνέβαλε στην ίδρυση ελληνικής κοινότητας στην Αλεξάνδρεια και χρηματοδότησε την ίδρυση νοσοκομείου ενώ το 1847 έφτιαξε εκκλησία και το 1854 την Τοσιτσαία σχολή. Το 1854 επέστρεψε στην Ελλάδα και εγκαταστάθηκε στην Αθήνα όπου και πέθανε το 1856. Με την διαθήκη του κληροδότησε μεγάλα ποσά για κοινωφελής σκοπούς στην Αθήνα, στο Μέτσοβο και την Αλεξάνδρεια. Το Πανεπιστήμιο της Αθήνας, το Αμάλειο Ορφανοτροφείο, η φιλεκπαιδευτική εταιρεία, το οφθαλμιατρείο και κυρίως το Πολυτεχνείο ενισχύθηκαν οικονομικά από τον Τοσίτσα. Η σύζυγός Ελένη (Μέτσοβο 1796 – Αθήνα 1866) διέθεσε όλη την περιουσία, που είχε περιέλθει σ’ αυτήν από την διαθήκη του Τοσίτσα, στην Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία, το Πολυτεχνείο και το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.

 

Απόστολος Αρσάκης (1792-1874)

Ο Απόστολος Αρσάκης γεννήθηκε στην Χοταχόβα της Β. Ηπείρου το 1792. Ταξίδεψε στο Βουκουρέστι και στη Βιέννη, όπου διδάχθηκε τα Ελληνικά με δάσκαλο τον Νεόφυτο Δούκα. Σπούδασε ιατρική στην Χάλη της Σαξονίας και το 1822 μπήκε στη διπλωματική υπηρεσία τού ηγεμόνα της Βλαχίας, ενώ την περίοδο 1836-1839 διετέλεσε γραμματέας επικρατείας τού ηγεμόνα της Βλαχίας Αλέξανδρου Γκίκα. Το 1857 εκλέχθηκε για πρώτη φορά βουλευτής και αγωνίστηκε υπέρ τού ηγεμόνα (Οσποδάρου) τής Βλαχίας και Μολδαβίας Αλέξανδρου Κούζα. Την περίοδο 1857-1859 χρημάτισε μέλος της τετραμελούς επιτροπής για την ένωση της Βλαχίας και Μολδαβίας, οι οποίες αποτέλεσαν κατόπιν τη Ρουμανία. Η τετραμελής επιτροπή επεξεργάστηκε νομοθετικά τη συνένωση των δύο ηγεμονιών και η δημιουργία της Ρουμανίας φέρει και την υπογραφή τού Απόστολου Αρσάκη. Το 1860 διορίζεται υπουργός Εξωτερικών των Ηνωμένων Ηγεμονιών. Στις 8 Ιουνίου του 1862, αντικαθιστά στην πρωθυπουργία τον δολοφονημένο πρωθυπουργό Barbu Catargiu. Στον πρωθυπουργικό θώκο παρέμεινε μέχρι τις 24 Ιουνίου τού 1862. Κατά τα έτη 1862-1865, μετά και την παραίτηση από τα κυβερνητικά αξιώματα, παρέμεινε απλός βουλευτής. Το 1866, μετά την επανάσταση κατά τού Αλέξανδρου Κούζα, αποχώρησε από την ενεργό πολιτική δράση. Ο Αρσάκης παρακολουθεί βήμα προς βήμα την ελληνική επανάσταση και την ίδρυση τού ελληνικού κράτους. Επιθυμεί να συμβάλει στην πνευματική και ηθική άνοδο των Ελλήνων και πληροφορείται για την ίδρυση στην Αθήνα της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας και για τους σκοπούς της αλλά και για το γεγονός ότι η Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία θεμελίωσε, αλλά αδυνατεί να οικοδομήσει ελλείψει πόρων, σχολικό κτήριο. Έτσι, παίρνει την απόφαση να οικοδομηθεί με δικές του δαπάνες το κτήριο επί της οδού Πανεπιστημίου και ο ναός του και να αποζημιωθεί η Εταιρεία για όσες δαπάνες έκανε ως τότε. Η βασίλισσα, η οποία ήταν προστάτιδα τού Σχολείου, αποφασίζει να τιμηθεί ο Αρσάκης με τον σταυρό των ανωτέρων Ταξιαρχών. Κάθε έτος που περνά ο Αρσάκης αποστέλλει οικονομική συνδρομή και το συνολικό ποσό των χορηγιών του ανέρχεται περίπου στις εξακόσιες χιλιάδες χρυσές δραχμές! Η Εταιρεία ευγνωμονούσα τον Αρσάκη ονόμασε το Σχολείο «Αρσάκειον» και ανέγραψε το όνομά του πρώτο στη στήλη των μεγάλων ευεργετών της, τοποθέτησε δε την προτομή του σε περίβλεπτη θέση. Ο Αρσάκης ανήγειρε στο Αρσάκειο Μέγαρο ναό στη μνήμη της συζύγου του Αναστασίας Δάρβαρη και γι’ αυτό τον αφιέρωσε στην Αγία Αναστασία τη Ρωμαία. (Σήμερα, στο Αρσάκειο Ψυχικού υπάρχει ο ναός της Αγίας Αναστασίας της Ρωμαίας, που ανεγέρθηκε το 1935 και αντικατέστησε τον ναό τού Αρσακείου Μεγάρου). Ο Απόστολος Αρσάκης απεβίωσε στις 16 Ιουλίου τού 1874 στο Βουκουρέστι σε ηλικία 82 ετών.

 

Γεώργιος Αβέρωφ (1818-1899)

Ο Γεώργιος Αβέρωφ γεννήθηκε στο Μέτσοβο το 1818. Το 1840 εγκαταστάθηκε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, όπου με τον αδελφό του εργαζόταν ως έμποροι. Η επιχειρηματική του ικανότητα , αλλά και η εκμετάλλευση των ειδικών συνθηκών που επικρατούσαν τότε στην Αίγυπτο, τον βοήθησαν να σχηματίσει τεράστια περιουσία. Ήταν δραστήριος άνθρωπος και προσέφερε πλούσιο εθνικό και κοινωνικό έργο. Συγκεκριμένα στην Αλεξάνδρεια έχτισε νοσοκομείο για τους ομογενείς, ίδρυσε γυμνάσιο και παρθεναγωγείο και ταυτόχρονα ενίσχυσε την Ελληνική κοινότητα της Αλεξάνδρειας. Διέθεσε πάνω από 100.000 χρυσές λίρες για το Μέτσοβο. Με τις πλούσιες δωρεές του έγινε η αποπεράτωση του Μετσόβιου Πολυτεχνείου (το αρχικό κεφάλαιο για την ίδρυσή του είχαν διαθέσει οι επίσης Μετσοβίτες Νικόλαος Στουρνάρας και Μιχαήλ Τοσίτσας), η μαρμάρωση του Παναθηναϊκού Σταδίου, η ανέγερση της παλαιάς Σχολής Ευελπίδων, των Φυλακών Αβέρωφ, καθώς και οι ανδριάντες του Ρήγα Φεραίου και του Πατριάρχη Γρηγορίου Ε’ στα Προπύλαια του Πανεπιστημίου. Επίσης, διέθεσε το ποσό το 300.000 λιρών Αγγλίας για την ναυπήγηση του ομώνυμου θωρηκτού του ελληνικού στόλου. Ακόμα, όταν αποφασίστηκε να τελεσθούν οι πρώτοι Ολυμπιακοί Αγώνες, το 1896 στην Αθήνα, το ελληνικό κράτος δεν είχε τη δυνατότητα να πληρώσει τα έξοδα και ο τότε διάδοχος Κωνσταντίνος πρότεινε στον ευεργέτη Γεώργιο Αβέρωφ να χρηματοδοτήσει τους αγώνες. Πράγματι, αυτός διέθεσε τα ανάλογα χρήματα και τελέστηκαν οι Ολυμπιακοί Αγώνες με την αρμόζουσα μεγαλοπρέπεια στον τόπο που είχαν γεννηθεί, τον 5ο αιώνα π.Χ. Προς τιμήν του στήθηκε ανδριάντας στο Παναθηναϊκό Στάδιο. Ο Γεώργιος Αβέρωφ πέθανε το 1899 στην Αλεξάνδρεια.

 

Νικόλαoς Στουρνάρας (1806-1853)

Ο Νικόλαος Στουρνάρας γεννήθηκε στο Μέτσοβο το 1806. Φοίτησε στο σχολείο του Μετσόβου και στην συνέχεια πήγε στο Λιβόρνο, όπου εργάστηκε στις εμπορικές επιχειρήσεις του θείου του Μιχαήλ Τοσίτσα. Αργότερα εγκαταστάθηκε στην Αλεξάνδρεια όπου, έχοντας πραγματοποιήσει εμπορικές σπουδές στην Γαλλία ανέλαβε την διεύθυνση του εμπορικού οίκου Τοσίτσα και άπλωσε την δραστηριότητά του σε πολλές ευρωπαϊκές πόλεις. Λίγα χρόνια μετά την ίδρυση του ελληνικού κράτους ήρθε στην Αθήνα (1846) και στράφηκε προς την ανάπτυξη των πλουτοπαραγωγικών πηγών της Ελλάδας και ιδιαίτερα της γεωργίας. Εφάρμοσε νέες καλλιέργειες σε μεγάλες εκτάσεις που αγόρασε στην Φθιώτιδα και την Εύβοια και συνέλαβε το σχέδιο της δημιουργίας σιδηροδρομικής γραμμής που θα σύνδεε την Αθήνα με τον Πειραιά όπως επίσης και της κατασκευής γέφυρας στον πορθμό του Ευρίπου. Στην Ελλάδα εγκαταστάθηκε οριστικά το 1852 και πέθανε τον επόμενο χρόνο στην Χαλκίδα. Με την διαθήκη του άφησε ένα μεγάλο μέρος της περιουσίας του για την ανέγερση του Πολυτεχνείου και μεγάλα ποσά για τα σχολεία της Αλεξάνδρειας και του Μετσόβου. Η ελληνική Βουλή με ψήφισμα τον ανακήρυξε εθνικό ευεργέτη.

 

Ιωάννης Γεννάδιος  (1844 – 1932)

Ο Ιωάννης Γεννάδιος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1844 και ήταν γιος του Ηπειρώτη λόγιου Γεώργιου Γεννάδιου. Φοίτησε στο Αγγλικό Λύκειο της Μάλτας. Εργάστηκε ως διπλωμάτης και υπερασπίστηκε με σθένος τα ελληνικά συμφέροντα, σε όλα τα πεδία, πολιτικό, κοινωνικό και πνευματικό. Δώρισε την προσωπική του βιβλιοθήκη, αποτελούμενη από 26.000 τόμους σπανίων βιβλίων, το 1922, στην Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών, η οποία ανέλαβε τη στέγαση, φύλαξη και λειτουργία της επονομαζόμενης Γενναδείου Βιβλιοθήκης. Ο Ιωάννης Γεννάδιος πέθανε στο Λονδίνο το 1932.

Γεώργιος Τούλη

Ο Γεώργιος και ο Αναστάσιος Τούλης γεννήθηκαν στο Μέτσοβο. Ο Γεώργιος εργάστηκε σαν έμπορος στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου και απέκτησε μεγάλη περιουσία. Ίδρυσε το Τούλειο Ορφανοτροφείο Μετσόβου και το Τούλειο Γηροκομείο Μετσόβου. Πέθανε στην Αλεξάνδρεια το 1888, στην διαθήκη του άφησε σημαντικά ποσά στο Εθνικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, στο νοσοκομείο Αλεξάνδρειας, στο ελληνικό σχολείο Αλεξάνδρειας, στο σχολέιο Μετσόβου και σε άπορους κατοίκους της Αλεξάνρειας και του Μετσόβου. Το 1881 μαζί με τον αδερφό του Αναστάσιο διέθεσαν μεγάλο ποσό για την ενίσχυση του Νοσοκομείου Ευαγγελισμός Αθηνών. Τέλος από το κληροδότημα του Γεώργιου και του Αναστάσιου Τούλη συντηρούνται τα εκπαιδευτικά καταστήματα της ελληνικής κοινότητας του Κισινάου στη σημερινή δημοκρατία της Μολδαβίας.

 

Γεώργιος Χατζηκώστας (1753-1845)

Ο Γεώργιος Χατζηκώστας γεννήθηκε το 1753 στα Ιωάννινα. Ήταν μέλος ευκατάστατης οικογένειας αλλά κατάφερε, μαζί με τον αδερφό του Αναστάσιο, να κάνει τεράστια περιουσία σαν έμπορος στην Κωνσταντινούπολη και στην Μόσχα. Μετά τον θάνατο του αδερφού του εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Μόσχα. Διέθεσε μεγάλα ποσά για κοινωφελείς και φιλανθρωπικούς σκοπούς. Ίδρυσε νοσοκομείο στα Ιωάννινα, το Μεσολόγγι και την Μόσχα. Μετά τη λήξη του αγώνα στην Ελλάδα, αναλαμβάνει την αποπεράτωση της εκκλησίας του Αγίου Νικολάου που είχε αρχίσει ο Ζωσιμάς και χτίζει και άλλες εκκλησίες. Το 1840 διέθεσε μεγάλο χρηματικό ποσό υπέρ του σχολείου των Δερβιζιάνων. Με κληροδότημά του ιδρύθηκε το Ορφανοτροφείο Αρρένων Γεωργίου και Αικατερίνης Χατζηκώστα στην Αθήνα στην οδό Πειραιώς. Ο Γεώργιος Χατζηκώστας πέθανε στην Μόσχα το 1845.

 

Αδελφοί Ζωσιμάδες

Οι μεγάλοι Εθνικοί ευεργέτες αδελφοί Ζωσιμά Ιωάννης (1752), Αναστάσιος (1754), Νικόλαος (1758), Θεοδόσιος (1760), Ζώης (1764) και Μιχαήλ (1766) γεννήθηκαν στα Ιωάννινα. Φοίτησαν όλοι τους στην Μπαλαναία Σχολή και σε νεαρή ηλικία έφυγαν από την Ήπειρο και εγκαταστάθηκαν οι μεν Θεοδόσης, Νικόλαος και Μιχαήλ στο Λιβόρνο οι δε Αναστάσιος, Ιωάννης και Ζώης στη Νίζνα της Ρωσίας. Ανέπτυξαν την εμπορική τους δραστηριότητα και αποκτήσανε κολοσσιαία περιουσία. Μετά τον θάνατο του Ιωάννη το 1786 οι υπόλοιποι αδερφοί αποφάσισαν να εργαστούν όλοι μαζί στην Ρωσία. Σκοπός της ζωής των Ζωσιμάδων ήταν η ενίσχυση εκπαιδευτικών και φιλανθρωπικών ιδρυμάτων. Το 1793 πεθαίνει ο Θεοδόσης, άφησε όλοι την περιουσία του στα αδέρφια του με εντολή να ενισχύσουν τις σχολές των Ιωαννίνων. Οι αδερφοί του εκτέλεσαν την εντολή του δίνοντας ένα μεγάλο ποσό για την συντήρηση του σχολείου των Ιωαννίνων και για την ίδρυση βιβλιοθήκης σ’ αυτό. Προκειμένου να ενισχύσουν την εκπαίδευση στην Ελλάδα αναλαμβάνουν και χρηματοδοτούν τις εκδόσεις πολλών συγγραμμάτων λόγιων του ελληνικού διαφωτισμού. Από το 1805 οι εκδόσεις κλασσικών συγγραφέων του Αδαμάντιου Κοραή πραγματοποιήθηκαν με δαπάνη των αδερφών Ζωσιμά. Ταυτόχρονα διαθέτουν μεγάλα χρηματικά ποσά για την ενίσχυση νοσοκομείων, πτωχοκομείων και εκπαιδευτικών ιδρυμάτων στην Ελλάδα και την Ρωσία. Το 1809 φεύγει από την ζωή ο Μιχαήλ το 1819 ο Αναστάσιος και το 1828 ο Ζώης. Ο Νικόλαος συνεχίζει με το ίδιο πάθος τις δωρεές και διέθεσε το απαιτούμενο ποσό για την ίδρυση της Ζωσιμαίας Σχολής στα Ιωάννινα, ανοικοδομεί τις κατεστραμμένες εκκλησίες των Ιωαννίνων και ιδρύει ένα γηροκομείο ενώ διέθεσε και σημαντικά ποσά σε ιδρύματα της Ρωσίας. Ο Νικόλαος Ζωσιμάς πέθανε το 1842, στην διαθήκη του άφησε ένα σημαντικό ποσό στην νεοσύστατη Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος και στο Ελληνικό Κράτος την πλούσια συλλογή του, Ρωμαϊκών και Ελληνικών Νομισμάτων. Όλα τα αδέρφια ήταν μυημένα στην Φιλική Εταιρεία (ο Ζώης ήταν γνωστός ως «Πατήρ των Φιλικών») και διέθεσαν τεράστια ποσά για τον αγώνα της απελευθέρωσης της Ελλάδας

 

Μάνθος Ριζάρης (1764-1824) & Γεώργιος Ριζάρης (1769-1842)

Ο Μάνθος και ο Γεώργιος Ριζάρης γεννήθηκαν στο Μονοδένδρι Ζαγορίου της Ηπείρου, ο πρώτος το 1764 και ο δεύτερος το 1769. Μετά τον θάνατο του πατέρα του ο Μάνθος πήγε στην Ρωσία, κοντά στον θείο του Πανταζή, στην πόλη Νίζνα. Ασχολήθηκε με το εμπόριο και επέκτεινε τις εμπορικές του επιχειρήσεις στην Μόσχα, στην Οδησσό, στην Βεσσαραβία, σε παραδουνάβιες πόλεις και στην Κωνσταντινούπολη. Το 1806 κάλεσε στην Ρωσία τον αδερφό του Γεώργιο, με τον οποίο συνεργάστηκε ιδρύοντας εμπορικό οίκο. Το 1814 ο Μάνθος μυήθηκε στην Φιλική Εταιρεία από τον Εμμανουήλ Ξάνθο και είχε το συνθηματικό όνομα «Πρόθυμος». Προσέφερε ανεκτίμητες υπηρεσίες στον αγώνα του Έθνους το 1821 ενισχύοντάς τον με πολλές χιλιάδες ρούβλια, τόσο για την αγορά οπλισμού όσο και για την τροφοδοσία και συντήρηση των αγωνιστών. Επιθυμία του Μάνθου ήταν ίδρυση σχολείου στην ιδιαίτερη πατρίδα του, το Μονοδένδρι, και Εκκλησιαστικής Σχολής στην ελεύθερη Ελλάδα αλλά δεν πρόλαβε να την πραγματοποιήσει γιατί ο θάνατος έκοψε το νήμα της ζωής του στην Μόσχα το 1824. Τις επιθυμίες του όμως αυτές εκπλήρωσε ο αδερφός του Γεώργιος ιδρύοντας το 1835 το σχολείο στο Μονοδένδρι και το 1841 την «Ριζάρειο Εκκλησιαστική Σχολή» στην Αθήνα. Η Φιλική Εταιρεία ανακήρυξε τον Μάνθο Ριζάρη «Μέγα Ευεργέτη» της και ο βασιλιάς Όθωνας το 1841 παρασημοφόρησε τον Γεώργιο Ριζάρη με τον «Χρυσούν Σταυρόν του Σωτήρος» η δε Βουλή των Ελλήνων το 1841 ανέγραψε τα ονόματα των δύο αδερφών στην «Στήλη των Μεγάλων Ευεργετών του Έθνους». Ο Γεώργιος Ριζάρης πέθανε στην Αθήνα το 1842.

 

Γεώργιος Σ. Σίνας (1783-1856)

Ο Γεώργιος Σίνας γεννήθηκε στην Νύσσα το 1783 από Ηπειρώτες γονείς. Λόγω του θανάτου της μητέρας του ανατράφηκε στις Σέρρες και αργότερα ανδρώθηκε κοντά στον πατέρα του στη Βιέννη, ο οποίος και τον εισήγαγε στις εμπορικές επιχειρήσεις. Επωφελήθηκε από την οικονομική κρίση στην οποία βρισκόταν η Αυστρία λόγω των Ναπολεόντειων Πολέμων, αγόρασε κτήματα τεράστιας έκτασης και εξασφάλισε την εισαγωγή βαμβακιού στην Αυστρία από την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Σχημάτισε έτσι κολοσσιαία περιουσία. Μετά το τέλος του πολέμου εργάστηκε για την ανόρθωση της Αυστριακής οικονομίας και συνετέλεσε στην ίδρυση της Εθνικής Τράπεζας της Αυστρίας, της οποίας διετέλεσε και διευθυντής. Βοήθησε επίσης για την ίδρυσης πολλών ταμιευτηρίων, πυρασφαλιστικών εταιρειών και του Πολυτεχνείου της Βιέννης στο οποίο παραχώρησε πολλά από τα κτήματά του. Το 1823 εκλέχθηκε πρόεδρος των «Εμπόρων της Βιέννης» αξίωμα που κράτησε μέχρι τον θάνατό του. Υπήρξε πρωτοπόρος της δημιουργίας σιδηροδρομικού δικτύου στη νότια Αυστρία και το 1855 διετέλεσε πρόεδρος της εταιρείας των Αυστριακών Σιδηροδρόμων. Οργάνωσε επίσης το δίκτυο ατμοπλοΐας στον Δούναβη. Στον Γεώργιο Σίνα οφείλεται η εισαγωγή της καπνοκαλλιέργειας στην Αυστρία, η κατασκευή της πρώτης κρεμαστής γέφυρας μεταξύ Βούδας και Πέστης και άλλα μεγάλα έργα. Για τις υπηρεσίες του προς την Αυστρία τιμήθηκε με τον τίτλο του Βαρόνου. Η ηθική και οικονομική υποστήριξη του Σίνα προς την Ελλάδα υπήρξε μεγάλη. Από το 1834 διετέλεσε γενικός πρόξενος της Ελλάδας στην Αυστρία. Επανειλημμένα ενίσχυσε οικονομικά την Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος που διεύθυνε ο φίλος του Γεώργιος Σταύρου. Κάλυψε ένα μέρος των εξόδων για την οικοδόμησης του Αστεροσκοπείου Αθηνών το οποίο αργότερα εξόπλισε πλήρως με επιστημονικά όργανα. Διέθεσε τεράστια ποσά για την ενίσχυση διαφόρων εκπαιδευτικών και φιλανθρωπικών ελληνικών ιδρυμάτων. Ο βασιλιάς Όθωνας τίμησε τον Γεώργιο Σίνα για τις υπηρεσίες του με τον Ανώτερο Ταξιάρχη του Τάγματος του Σωτήρος. Ο Γεώργιος Σίνας πέθανε το 1856 στην Βιέννη.

 

 

Σίμων Γ. Σίνας (1810-1876)

Ο Σίμων Σίνας ήταν γιος του Γεώργιου Σίνα, γεννήθηκε στη Βιέννη το 1810. Σπούδασε φιλοσοφία, ιστορία και πολιτική οικονομία στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης. Διαδέχτηκε τον πατέρα του στις επιχειρήσεις του και διακρίθηκε ως κορυφαίος οικονομικός παράγοντας και δημιουργός μεγάλων βιομηχανικών και γεωργικών επιχειρήσεων. Αναδείχτηκε σε μέλος του ιδιαίτερου συμβουλίου του Αυτοκράτορα της Αυστρίας, ισόβιο μέλος της Αυστριακής Βουλής των Ομοτίμων και μέλος της Βουλής των Μεγιστάνων της Ουγγαρίας. Το 1856 διορίστηκε γενικός πρόξενος της Ελλάδος στην Βιέννη και κατά το 1858 πρεσβευτής της Ελλάδας στην Βιέννη, το Μόναχο και το Βερολίνο. Από το 1856 ο Σίμων Σίνας άρχισε τις μεγάλες δωρεές προς την Ελλάδα αλλά και την Αυστροουγγαρία. Προσέφερε μεγάλα ποσά στην Εμπορική Σχολή της Βιέννης, στην Ελληνική Κοινότητα της Αγίας Τριάδας της Βιέννης για την ανέγερση του ομώνυμου Ναού, στην Εταιρεία Φίλων της Μουσικής κ.α. Στην Ελλάδα πρόσφερε σημαντικά ποσά για το Αμάλειο Ορφανοτροφείο, για το Οφθαλμιατρείο, για την αποπεράτωση του Μητροπολιτικού Ναού Αθηνών, για την ανακαίνιση του Αστεροσκοπείου, για την Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία. Προσέφερε υποτροφίες σε νέους Έλληνες για να σπουδάσουν σε Πανεπιστήμια της Ευρώπης και συνέδραμε τον Κωνσταντίνο Σάθα να συγκεντρώσει ανέκδοτα ελληνικά χειρόγραφα, έναν αληθινό θησαυρό. Η μεγαλύτερη δωρεά του όμως ήταν η οικοδόμηση του Μεγάρου της Ακαδημίας η οποία θεμελιώθηκε το 1859 και αποπερατώθηκε το 1875. Ο Σίμων Σίνας πέθανε το 1876 στην Βιέννη.

 

Ιφιγένεια Σίνα (1815 – 1884)

Η Ιφιγένεια Σίνα γεννήθηκε στην Ουγγαρία το 1815 και ήταν σύζυγος του Σίμων Σίνα. Παντρεύτηκαν το 1835. Η Ιφιγένεια Σίνα μετά τον θάνατό του συζύγου της συνέχισε το έργο του. Ενίσχυσε με μεγάλα χρηματικά ποσά το Αρσάκειο Παρθεναγωγείο και άλλα εκπαιδευτικά και φιλανθρωπικά ιδρύματα της Ελλάδας, συνέχισε να ενισχύει το Αστεροσκοπείο Αθηνών. Μεγάλη προσφορά της υπήρξε η οικονομική ενίσχυση για την για την φιλοτέχνηση του γλυπτού διάκοσμου του κτιρίου της Ακαδημίας Αθηνών. Πέθανε στην Βιέννη το 1884. 

Επιφάνιος Ηγούμενος (1568-1648)

Ο Επιφάνιος Ηγούμενος γεννήθηκε στα Ιωάννινα το 1568. Ο Επιφάνιος εγκαταστάθηκε στην Βενετία όπου μαζί με τον αδερφό του Γεώργιο δημιούργησαν εμπορική επιχείρηση. Ίδρυσε την Επιφάνειο Σχολή στα Ιωάννινα και χρηματοδότησε την έκδοση βιβλίων. Πέθανε το 1648 αφήνοντας όλη την περιουσία του σε διάφορα ιδρύματα και εκκλησίες της Ελλάδας.

Γκιούμας Εμμανουήλ (1608-1688)

Ο Εμμανουήλ Γκιούμας (ή Γγιόνμας) γεννήθηκε στα Ιωάννινα το 1608. Ίδρυσε την Πρώτη Σχολή Ιωαννίνων (μετέπειτα Μπαλαναία Σχολή) το 1677. Πέθανε το 1688 στην Βενετία. Με την διαθήκη του όρισε τρεις διαχειριστές της περιουσίας του με εντολή να συντηρούν και να προφυλάσουν Σχολή και να διαθέτουν ένα μέρος των ετήσιων τόκων του κεφαλάιου για την διατροφή, ένδυση και διαμονή των απόρων μαθητών της σχολής και το υπόλοιπο ποσό από τους τόκους να δίνετε σε εκκλησίες και σε άλλα φιλανθρωπικά ιδρύματα.

 

Ζώης Καπλάνης (1736-1806)

Ο Ζώης Καπλάνης γεννήθηκε στο Γραμμένο Ιωαννίνων το 1736. Σε μικρή ηλικία έμεινε ορφανός από μητέρα και λίγο αργότερα και από πατέρα, εκδιώχθηκε από την μητριά του και κατέφυγε στα Ιωάννινα πάμπτωχος για να εργαστεί. Μετά από πολλές στερήσεις εισήλθε στην υπηρεσία του γουνέμπορου Παναγιώτη Χατζηνίκου και χάρη στη μεγάλη του εργατικότητα και την μελέτη αναδείχτηκε σε συνέταιρο του Χατζηνίκου. Καπλάνης και Χατζηνίκος εγκαταστάθηκαν στο Βουκουρέστι, αργότερα (1768) ο Καπλάνης έφυγε για την Νίζνα και μετά (1771) εγκαταστάθηκε στην Ρωσία. Συνεργάστηκε με τον Χατζηνίκο για μεγάλο διάστημα, μετά συνέχισε μόνος του και κατάφερε να κάνει μεγάλη περιουσία την οποία διέθεσε σε κοινωφελής εθνικούς σκοπούς. Επανίδρυσε την Μαρουτσαία σχολή στα Ιωάννινα (είχε σταματήσει να λειτουργεί το 1797 όταν έγινε κατάληψη της Βενετίας από τους Γάλλους και διακόπηκε η χορηγία για την λειτουργία της) έκανε προσθήκη οικοτροφείου και βιβλιοθήκης και η σχολή μετονομάστηκε σε Καπλάνειος Σχολή. Εδωσε μεγάλα χρηματικά ποσά στο νοσοκομείο Ιωαννίνων, σε εκκλησιαστικά και φιλανθρωπικά ιδρύματα. Πέθανε στην Μόσχα το 1806.

Λάμπρος και Σίμων Μαρούτσης (1742 περίπου)

Ο Λάμπρος και ο Σίμων Μαρούτσης ήταν Ηπειρώτες που ζούσαν στην Βενετία και ασχολούνταν με το εμπόριο. Με επιχορήγησή τους ιδρύθηκε το 1742 η Μαρουτσαία (ή Μαρούσειος) Σχολή στην οποία διδάχτηκαν για πρώτη φορά οι φυσικές επιστήμες, η νεότερη φιλοσοφία και τα Λατινικά. Το 1797, μετά την κατάληψη της Βενετίας από τους Γάλλους, η σχολή έπαψε να λειτουργεί, γιατί διακόπηκε η επιχορήγηση. Αργότερα επανιδρύθηκε και ξανάρχισε να λειτουργεί με την χορηγία του μεγαλέμπορου Ζώη Καπλάνη, οπότε ονομάστηκε Καπλάνειος Σχολή.

Τριαντάφυλλος Δομπόλλης  (περίπου 1750 – 1820)

Ο Τριαντάφυλλος Ιωάννη Δομπόλλης γεννήθηκε στην Κριτσούνιστα Κουρέντων στα μέσα του 18ου αιώνα. Όταν ήταν ακόμη μικρός η οικογένειά του μετακόμισε στα Ιωάννινα. Για ένα διάστημα ασχολήθηκε με το οικογενειακό επάγγελμα του δερματέμπορου, αλλά, άνδρας πλέον, ξενιτεύτηκε στη Ρωσία, πρώτα στη Νίζνα και ύστερα στην Πετρούπολη, όπου ασχολήθηκε με το εμπόριο. Προς το τέλος της ζωής κατέθεσε στο Θησαυροφυλάκιο Μόσχας 5.000 αργυρά ρούβλια και όρισε τον ακριβή τρόπο διανομής των ετήσιων τόκων στους πτωχούς των Ιωαννίνων. Πέθανε στη Ρωσία το 1820.

Ιωάννης Τρ. Δομπόλλης (1769-1850)

Ο Ιωάννης Δομπόλλης ήταν γιός του Ηπειρώτη Τριαντάφυλλου Δομπόλλη. Γεννήθηκε στην Ρωσία (Πετρούπολη ή Νίζνα) το 1769. Εργάστηκε σαν έμπορος και το 1818 ήταν ταμίας της Φιλομούσου Εταιρείας που είχε ιδρύση ο Ιωάννης Καποδίστριας μαζί με τον Άνθιμο Γαζή και τον Μητροπολίτη Ιγνάτιο στη Βιέννη. Εκεί γνώρισε και συνδέθηκε στενά με τον Ιωάννη Καποδίστρια. Στο ελεύθερο Ελληνικό κράτος ήρθε με την συνοδεία του Καποδίστρια και διορίστηκε ταμίας της Ελλάδος στις 7 Φεβρουαρίου 1828. Την θέση αυτή την διατήρησε (κατ’ επιθυμία του χωρίς μισθό) μέχρι τις 18 Νοεμβρίου 1829 γιατί λόγοι υγείας τον ανάγκασαν να παραιτηθεί και να γυρίσει στην Ρωσία όπου ανέλαβε τις παλιές του εργασίες. Με την διαθήκη του άφησε όλη του την περιουσία στο ελληνικό δημόσιο με τον όρο ότι το ποσό που θα σχηματιζόταν μαζί με τους τόκους μέχρι το 1906 θα χρησιμοποιούταν για την ανέγερση και συντήρηση Πανεπιστημίου στην Αθήνα με το όνομα Καποδιστριακό. Η ρωσική κυβέρνηση παρέδωσε το 1911 στην ελληνική κυβέρνηση ένα μέρος του ποσού και το γεγονός αυτό αποτέλεσε τον λόγο της τυπικής συγκρότησης δύο Πανεπιστημίων στην Αθήνα, το υπάρχον Εθνικό για τις θετικές επιστήμες και νέο Καποδιστριακό για τις θεωρητικές επιστήμες, με κοινή διεύθυνση και με κοινή γενική επωνυμία Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών αλλά με διαφορετική νομική προσωπικότητα. Τα ποσά του κληροδοτήματος που δεν αποδόθηκαν από την ρωσική κυβέρνηση μέχρι το 1918 εξανεμίστηκαν με τον πληθωρισμό του ρωσικού νομίσματος. Ο Ιωάννης Δομπόλλης πέθανε το 1850 στην Πετρούπολη.

 

Γεώργιος Σταύρου (1788-1869)

Ο Γεώργιος Σταύρου γεννήθηκε στα Ιωάννινα το 1788. Αρχικά φοίτησε στην Μπαλαναία σχολή και στην συνέχεια στην Καπλάνειο σχολή Ιωαννίνων. Σε εφηβική ηλικία αναχώρησε με τον πατέρα του για την Βιέννη, όπου φοίτησε σε αυστριακό λύκειο. Έμαθε Γερμανικά, Ιταλικά, Γαλλικά και απέκτησε τις πρώτες εμπορικές γνώσεις. Όταν ήταν στην Βιέννη μυήθηκε από τους πρώτους στην Φιλική Εταιρεία. Από την δυτική Ευρώπη έστελνε στους μαχόμενους Έλληνες όπλα, πολεμοφόδια και τρόφιμα και υποστήριζε με κάθε τρόπο τον αγώνα. Το 1841 εκλέχθηκε πρώτος διευθυντής (διοικητής) της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος, θέση που διατήρησε μέχρι τον θάνατό του. Κατά την 27ετή θητεία του ως διοικητής της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος αύξησε το κεφάλαιό της κατά θεαματικό τρόπο, μερίμνησε για την αγορά οικοπέδου, για την ανέγερση του ιδιόκτητου κτηρίου επί της οδού Αιόλου, για την ίδρυση υποκαταστημάτων ενώ το 1845 ίδρυσε το Ταμιευτήριο. Γενικά κατέστησε την Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος το υγιέστερο και ισχυρότερο οικονομικό ίδρυμα της χώρας. Ο Γεώργιος Σταύρου πέθανε στην Αθήνα το 1869. Με την διαθήκη του άφησε κληροδοτήματα σε ναούς της Αθήνας και των Ιωαννίνων, αλλά και ποσό για την ανέγερση Ορφανοτροφείου στα Ιωάννινα και φθισιατρείου (νοσοκομείο για φυματικούς) στην Πάρνηθα.

 

Ελισάβετ Καστρισόγια (1800-1863)

Η Ελισάβετ γεννήθηκε το 1800 στα Γιάννενα. Ήταν παντρεμένη με τον Γεώργιο Καστρίσιο (μεγαλοκτηματία της Βλαχίας από την Θεσσαλονίκη). Μετά τον θάνατο του συζύγου της διέθεσε την περιουσία που κληρονόμησε για αγαθοεργούς σκοπούς στην Ρουμανία στα Γιάννενα και στην Θεσσαλονίκη με διαχειριστές μία τριμελή επιτροπή. Την μισή περιουσία της, την διέθεσε στην Ρουμανία για τα νοσοκομεία του Βουκουρεστίου και του Πλοεστίου, για την ενίσχυση των σπουδών φτωχών φοιτητών και την προίκιση άπορων κοριτσιών. Το υπόλοιπο μισό της περιουσίας μοιράστηκε στην Θεσσαλονίκη και τα Ιωάννινα για την ενίσχυση σχολείων και νοσοκομείων. Με αυτά τα χρήματα ιδρύθηκε στα Ιωάννινα Δημοτικό Σχολείο που φέρει το όνομά της «Ελισαβέτειο Δημοτικό Σχολείο Ιωαννίνων». Η Ελισάβετ Καστρισόγια πέθανε το 1863.

Αγγελική Παπάζογλου (1810-1891)

Η Αγγελική Παπάζογλου γεννήθηκε το 1810 στο Σκαμνέλι. Δεν κατάφερε να αποκτήσει παιδιά και έτσι μετά τον θάνατο του συζύγου της διέθεσε την περιουσία της σε έργα κοινής ωφέλειας στα Ιωάννινα και στο Ζαγόρι. Επισκεύασε δρόμους σε διάφορες περιοχές της Ηπείρου για την κατασκευή των οποίων ξόδεψε πάνω από 25.000 γρόσια. Ανακαίνισε την εκκλησία της Αγίας Αικατερίνης αφού έδωσε την δικαιοδοσία το όρος Σινά, όπου και έχει ταφεί. Χρηματοδότησε την κατασκευή γέφυρας και πηγαδιού στη Λούτσα των Ιωαννίνων. Ανάλαβε την συντήρηση του σχολείου Άνω Βίτσας και έδωσε το σπίτι της στα Γιάννενα για την δημιουργία υφαντικής σχολής για τα φτωχά κορίτσια. Όρισε 12 κορίτσια να τρέφονται, να ντύνονται και να διδάσκονται για μία τριετία αφού είναι απόφοιτες του δημοτικού σχολείου. Ύστερα από τον θάνατό της, το 1891, με θέληση της ιδίας η οποία γραφόταν στην διαθήκη της δόθηκαν διάφορα ποσά η μερίσματα μετοχών της, για την εκκλησίες και μοναστήρια για την κατασκευή και τη συντήρηση δρόμων και γεφυριών, για διόρθωση κοινών φρεάτων, για την συντήρηση δημοτικού σχολείου, όπως και για δημιουργία βιβλιοθήκης για το Πανεπιστήμιο Αθηνών και αγορά βιβλίων. Όρισε επίσης να δίνεται κάθε χρόνο χρηματικό ποσό στο νοσοκομείο Χατζηκώστα για τους άρρωστους με χρόνιες ή σοβαρές παθήσεις υπό τον όρο μια αίθουσα του νοσοκομείου να πάρει το όνομά της.

Κωνσταντίνος Φιλίππου

Ο Κωνσταντίνος Φιλίππου γεννήθηκε στην Κορυτσά το 1812. Ήταν έμπορος υφασμάτων στο Καϊρο της Αιγύπτου. Διέθεσε σημαντικά ποσά για την σύσταση σχολείου στην Κορυτσά, στον Εθνικό μας Στόλο, στο νοσοκομείο Καϊρου, στην κοινότητα Κορυτσάς προκειμένου η τελευταία να προικίσει άπορες νέες της πόλης και δώρησε μεγάλο ποσό στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Πέθανε το 1894 στο Καϊρο.

Αδερφοί Πασχάλη

Με δωρεά των αδερφών Πασχάλη ιδρύθηκε στο Καπέσοβο το 1861 η Πασχάλειος Σχολή. Ήταν η μεγαλύτερη σχολή του Ζαγορίου ενώ οι αδερφοί Πασχάλη φρόντισαν να έχει και μια πολύ πλούσια βιβλιοθήκη. Η σχολή λειτουργούσε μέχρι το 1985, σήμερα λειτουργεί σαν μουσείο, ανάμεσα στα πολύ σπάνια έγγραφα που εκτίθενται εκεί είναι και το πρωτότυπο της Χάρτας του Ρήγα Φεραίου. Με χρηματοδότηση των αδερφών Πασχάλη ιδρύθηκε οίκος ευγηρίας για άπορους γέροντες του Ζαγορίου.

Ρωξάνδρα Βάγια

Η Ρωξάνδρα Βάγια καταγόταν από τα Γιάννενα. Διέθεσε μεγάλο μέρος της περιουσία της στον εθνικό μας στόλο ενώ διέθεσε και μεγάλα ποσά για την αγορά βιβλίων απόρων και επιμελών μαθητών των σχολείων των Ιωαννίνων. Τέλος άφησε χρηματικό ποσό για προίκα φτωχών κοριτσιών από τα οποία κάθε χρόνο θα διάλεγε ένα ο διαχειριστής της περιουσίας της.

 

Χρηστάκης Ζωγράφος (1820-1896)

Ο Χρηστάκης Ζωγράφος γεννήθηκε στο Κεστοράκι της Ηπείρου το 1820 αλλά μεγάλωσε στην Κωνσταντινούπολη. Αναδείχθηκε σε μεγάλο τραπεζίτη και έναν από τους σημαντικότερους οικονομικούς παράγοντες της Κωνσταντινούπολης, δανειοδοτώντας πολλές φορές την τουρκική κυβέρνηση. Υπήρξε ιδιαίτερος τραπεζίτης του σουλτάνου Μουράτ και μέγας ευεργέτης του Φιλολογικού Συλλόγου Κωνσταντινουπόλεως. Ίδρυσε το Ζωγράφειο Γυμνάσιο και τη Ζωγράφειο Βιβλιοθήκη. Πέθανε το 1896 στην Κωνσταντινούπολη.

 

Κωνσταντίνος Ζάππας (1814-1892)

Ο Κωνσταντίνος Ζάππας γεννήθηκε στο Λάμποβο της Β. Ηπείρου το 1814. Σε ηλικία 17 ετών πήγε στο Βουκουρέστι και συνεργάστηκε με τον ξάδερφο του Ευάγγελο Ζάππα και δημιούργησε μεγάλη περιουσία. Το 1875 ίδρυσε το Ζάππειο Παρθεναγωγείο στην Κωνσταντινούπολη. Ακολούθησε η ίδρυση Ζάππειων Παρθεναγωγείων στη Λέκλη, στο Λάμποβο, στην Ανδριανούπολη, στις Φέρες, στην Πρεμετή, στους Φιλιάτες, στη Δροβιάνη, στο Δέλβινο και στη Νιβάνη. Καθίδρυσε υποτροφίες για να εκπαιδεύονται ελληνόπουλα σε γεωργικά σχολεία της Ευρώπης. Κληροδότησε στο Ελληνικό Δημόσιο απέραντες εκτάσεις στις Παραδουνάβιες ηγεμονίες. Ως εκτελεστής της διαθήκης του Ευάγγελου Ζάππα φρόντισε να οικοδομηθεί το Ζάππειο Μέγαρο του οποίου ο θεμέλιος λίθος κατατέθηκε το 1874 και αποπερατώθηκε το 1888. Ο Κωνσταντίνος Ζάππας πέθανε στην Νότια Γαλλία το 1892.

 

Ευάγγελος Ζάππας (1800-1865)

Ο Ευάγγελος Ζάππας γεννήθηκε στο Λάμποβο της Β. Ηπείρου το 1800. Πολέμησε με τους Σουλιώτες στην επανάσταση του 1821 υπό τις διαταγές του Μάρκου Μπότσαρη. Το 1831 εγκαταστάθηκε στο Βουκουρέστι, εργάστηκε σκληρά μαζί με τον ξάδερφο του Κωνσταντίνο Ζάππα και δημιούργησαν μεγάλη περιουσία. Το 1856 προσέφερε χρηματικό ποσό για να υλοποιηθεί η πρόταση του Παναγιώτη Σούτσου για την επανίδρυση των Ολυμπιακών Αγώνων. Το 1858 με βασιλικό διάταγμα συστάθηκε η «Επιτροπή των Ολυμπίων». Ο Ευάγγελος Ζάππας παρότι δεν ήρθε ποτέ στην Αθήνα παρακολουθούσε στενά την εξέλιξη και το έργο της επιτροπής. Στην διαθήκη του άφησε όλη του την περιουσία στην Επιτροπή των Ολυμπίων, με επικαρπωτή και εκτελεστή της τον Κωνσταντίνο Ζάππα. Ο εκτελεστής είχε την υποχρέωση να χτίσει μέγαρο εκθέσεων στην Αθήνα και να αποθέσει σ’ αυτό την κεφαλή του Ευάγγελου Ζάππα, ενώ το σώμα του έπρεπε να ταφεί στο σχολείο του Λάμποβου, στο οποίο είχε κληροδοτήσει ετήσιο εισόδημα. Όλα εκτελέστηκαν πιστά από τον Κωνσταντίνο Ζάππα. Το μέγαρο εκθέσεων θεμελιώθηκε το 1874, αποπερατώθηκε το 1888 και ονομάστηκε Ζάππειο Μέγαρο. Ο Ευάγγελος Ζάππας πέθανε στη Ρουμανία το 1865.

***Τα στοιχεία και οι φωτογραφίες είναι από την εγκυκλοπαίδεια Πάπυρους Λαρούς και από την ιστοσελίδα του  Συλλόγου Αποφοίτων Ζωσιμαίας Σχολής Ιωαννίνων www.zosimaia.gr.***